De Bossche Energiecoalitie (BEC) en de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (BZW) nodigen u uit voor het Bossche Energiecongres 2016. We hebben voor u dit jaar weer een interessant programma samengesteld. Het wordt een interactieve bijeenkomst waarbij het belangrijk is dat u uw smartphone bij de hand heeft. Wat staat er zoal op het programma?

Bossche samenwerking aan energieprojecten

De deelnemers van de Bossche Energiecoalitie willen hun CO₂-uitstoot flink verminderen. Bedrijven kunnen elkaar daarbij helpen, door samen te werken. Tijdens het congres kunt u zich laten inspireren door vier succesvolle voorbeelden van samenwerking. Wat hebben zij geleerd en wat willen zij als succesvolle tip aan u meegeven?

Mogelijkheden voor een energiezuinig bedrijventerrein

We kijken gezamenlijk naar de mogelijkheden om een bedrijventerrein energetisch te verduurzamen. Welke mogelijkheden zijn beschikbaar en wat leveren die op? Met behulp van de digitale ‘Smart Energy Planner’ laten we op het congres zien wat de effecten zijn van energetische maatregelen op de CO₂-uitstoot en wat de kosten en opbrengsten zijn. Op een interactieve manier worden mogelijkheden, die tijdens het congres benoemd worden, in dit model beoordeeld. We zijn benieuwd naar uw ideeën.

Gezamenlijke lunch

We sluiten het congres af met een gezamenlijke lunch. Dan heeft u alle gelegenheid om door te praten. Wilt u hier graag gebruik van maken, vergeet u dan niet de juiste toegangskaart (inclusief lunch) te kiezen. Mocht u onverhoopt toch niet mee kunnen lunchen meldt dit dan minimaal een week van tevoren.

Programma

10.30 uur   Ontvangst met koffie en thee
11.00 uur   Welkom door Herman Keijsers, Director IT & Outsourcing Services Ricoh, lid stuurgroep BEC
11.15 uur     Succesvolle Bossche samenwerking

Inspiratie en tips van vier actuele voorbeelden van samenwerking tussen Bossche bedrijven om energie te besparen en duurzaam op te wekken:

1. Hoe komen de vastgoedeigenaar en winkeliers van de Bossche Woonboulevard aan de Reitscheweg gezamenlijk tot opwekking van duurzame energie? Met Ruud Ernes, voorzitter Vereniging De Bossche Woonboulevard en Laurien van Wieringen van vastgoedeigenaar Rockspring.
2. De uitbreiding van het gebruik van elektrische deelauto’s in het Paleiskwartier buiten kantooruren, met bewoners en medewerkers. Met Marc Graetz, coördinator Paleiskwartier Elektrisch.
3. Samenwerking tussen twee partijen op bedrijventerrein De Rietvelden, die het mogelijk maken dat bedrijven zonder investering hun bedrijf van LED kunnen voorzien. Met Bart Mulders van Jacques Mulders Elektrotechniek en Fabio Wittens van De Besparingsconsulent.
4. Over de ontwikkeling van een grootschalig biogasproject en wat er nodig is om tot een samenwerking voor langere termijn te komen tussen leverancier en afnemers. Met Peter Ketelaars, lid dagelijks bestuur Waterschap Aa en Maas.

11.45 uur   Ontwikkeling van een energiezuinig bedrijventerrein in ’s-Hertogenbosch.

Welke mogelijkheden zijn er om een bedrijventerrein energetisch te verduurzamen? . We onderzoeken de mogelijkheden van bedrijventerrein De Brand samen met Jody van de Griendt, de nieuwe voorzitter van het Bedrijvenpark De Brand, en de werkgroep Warmte van het BEC. Op een interactieve wijze worden de verschillende energiemaatregelen tegen elkaar afgewogen.

12.30 uur   Afsluiting met wethouder Jan Hoskam en Marc Hoedemakers, voorzitter van BZW ’s-Hertogenbosch.

12.35 uur   Gezamenlijke lunch.

Locatie
Brabanthallen (Vakbeurs Energie)
Diezekade 2
5222 AK ‘s-Hertogenbosch

Aanmelden
Wilt u op 6 oktober ook naar huis gaan met een rugzak vol inspiratie, bruikbare ideeën en nieuwe contacten en? Meldt u zich dan zeker aan. Aanmelden kan hier. Na aanmelding voor het BEC Congres, bent u ook automatisch aangemeld voor de Vakbeurs Energie op zowel 4, 5 als 6 oktober. U ontvangt de kaart bij de entree van de beurs. Mocht u een andere dag de beurs bezoeken dan 6 oktober, vergeet u dan niet de badge mee te nemen.

Graag tot ziens op 6 oktober!

“Wij hebben bij ons bedrijf acht laadpalen voor elektrische auto’s”, zegt Marc Hoedemakers, gastheer van de themabijeenkomst duurzame mobiliteit van 13 december. Trots vertelt hij over de veranderingen die hij heeft doorgevoerd op het gebied van mobiliteit van zijn personeel. “We hebben zelfs elektrische bedrijfsbusjes, die gebruiken we voor klussen in de buurt.”

De themabijeenkomst was druk bezocht. Veel bedrijven worstelen met het mobiliteitsvraagstuk en waren benieuwd naar de oplossingen van hun collega-bedrijven. Bij bijna elk bedrijf is vervoer per auto gebruikelijk voor de zakelijke ritten. Als we willen verduurzamen, moet dit gaan veranderen. Om deze reden was de centrale vraag: hoe kunnen we er voor zorgen dat ons personeel energiezuiniger gaat reizen?

Niet dwingen, maar aanmoedigen

Door middel van discussies werden de verschillende mogelijkheden op gebied van duurzame mobiliteit besproken. Je kunt je eigen organisatie veranderen, maar ook kun je kijken naar het reisgedrag van je personeel. Velen erkenden de obstakels die mensen weerhouden om te carpoolen of de trein te nemen. “Je moet mensen niet dwingen maar juist aanmoedigen, dan is er van alles mogelijk” werd vooraan in de zaal geroepen. Het Low Car Diet project is één van de initiatieven die mensen kennis laat maken met andere manieren van vervoer. Hier worden collega’s aangespoord om een maand op een alternatieve manier naar het werk te reizen, bijvoorbeeld met de trein of fiets. BEC-deelnemers die hieraan meededen noemden het een groot succes.

De bijeenkomst werd afgesloten met een borrel. Deelnemers spraken af om in het eerste kwartaal van 2017 een vervolgafspraak te maken over het thema duurzame mobiliteit. Wilt u meer weten of hierbij aanwezig zijn? Neem dan contact op met Laur Vissers, 06 – 2164 5058 of laur@businessliaisons.nl

Wilt u nu en in de toekomst niet meer betalen dan uw huidige elektriciteitskosten, dan is een PV-installatie dé oplossing. Daarnaast zijn in 2017 de financiële voorwaarden voor zonnepanelen bijzonder gunstig. In dat kader organiseert het BEC, samen met INDI Energie en KiesZon, op 15 maart een bijeenkomst over PV-installaties. De bijeenkomst is van 16.00 tot 17.30 uur bij Essent aan het Willemsplein 4 in ’s-Hertogenbosch.

Continue reading “Voor niets gaat de zon op” »

De afgelopen maanden is met een drietal bedrijven uit Noord-Brabant een testcase met CO2-beprijzing uitgevoerd. De deelnemers lieten de CO2-voetafdruk van de organisatie berekenen en kregen inzicht in wat een prijs op CO2 betekent voor de eigen bedrijfsvoering.

Het beprijzen van CO2 is een van de onderdelen van het Parijse klimaatakkoord. De maatregel is noodzakelijk om de temperatuurstijging op aarde onder de twee graden Celsius te houden. Mede daardoor zetten inmiddels al zo’n duizend bedrijven wereldwijd vrijwillig een interne rekenprijs op CO2. Daarmee dwingen ze zichzelf om duurzamer om te gaan met energie. En dat versterkt niet alleen de concurrentiepositie maar versnelt ook energie-innovaties.

Inzicht voetafdruk

Alle drie de deelnemers aan de Noord-Brabantse testcase gaven aan het nuttig te vinden om inzicht te hebben in de eigen CO2-voetafdruk. Daarmee is makkelijker in te zien waar nu de meeste klimaatimpact zit en hoe daarop is te besparen. Ook in het kader van toekomstige CO2-beprijzing vond men het waardevol nu al te weten wat de eventuele afdracht zal zijn, zodat daar bij lange-termijn-investeringen rekening mee kan worden gehouden.

Deelname aan de testcase liet de ondernemingen ook al direct bespaarmaatregelen nemen. Omdat inzicht werd geboden in het energieverbruik en de maatregelen om daarop te besparen (in zowel euro’s als CO2-uitstoot) is het ‘on top of mind’ gekomen bij het management. Zo wordt er LED verlichting geplaatst, groen gas ingekocht en is er een offertetraject gestart voor de plaatsing van zonnepanelen.

Terugverdientijden

De deelnemers aan de testcase geven aan dat het inkorten van terugverdientijden helpt om sneller en meer ingrijpende energiebesparende maatregelen te nemen. Dat kan met een prijs op CO2, maar er kan ook alvast gestart worden met het aanpassen van de energiebelasting. Voor zowel stroom als gas geldt in Nederland dat de energiebelasting fors omlaag gaat naarmate je er meer van verbruikt. Daardoor wordt de terugverdientijd van energiebesparende maatregelen voor grote energieverbruikers een stuk langer. In sommige gevallen is die er zelfs gewoon helemaal niet, tenzij met subsidies de terugverdientijd weer wordt ingekort.

Twee voorbeelden: het plaatsen van zonnepanelen is voor bedrijven die meer dan 50.000 kiloWattuur stroom gebruik niet terug te verdienen zonder subsidie. En het isoleren van een dak is bij grootverbruikers van gas (voor warmte) pas tot 10 jaar extra terug te verdienen dan bij een kleinverbruiker (18,7 jaar ipv 8,5 jaar).

Met een prijs op CO2 van €100,- per ton zijn zonnepanelen zonder subsidie ook rendabel bij Nederlandse grootverbruikers. En de terugverdientijd op dakisolatie vermindert met een prijs op CO2 van €100,- per ton bij een grootverbruiker (10 miljoen > m3 gas) van 18,7 naar 9,9 jaar.

Concurrentiepositie

Het creëren van een gelijk internationaal speelveld is van belang voor de concurrentiepositie. Een wereldwijde prijs op CO2 is gewenst, maar wordt op korte termijn niet realiseerbaar geacht. Hogere energiebelastingen zijn op nationaal niveau te compenseren met lagere arbeidslasten. Alhoewel het inzicht bieden en prioriteit geven aan energiebesparing nu al, zelfs zonder het beprijzen van CO2, leidt tot het nemen van eenvoudige reductiemaatregelen.

Klik hier voor de resultaten van de testcase met CO2-beprijzing >

Foto: Gemeente ‘s-Hertogenbosch

Waterschap Aa en Maas, bierbrouwer Heineken en de Afvalstoffendienst van de gemeente ’s-Hertogenbosch vierden op 29 mei de levering van het eerste biogas.

De levering van biogas komt voort uit een uniek samenwerkingsproject: Waterschap Aa en Maas produceert biogas uit afvalwater van de rioolwaterzuivering in ‘s-Hertogenbosch. Dit wordt opgewekt met de warmte uit de biomassacentrale van de Afvalstoffendienst. Het biogas wordt gebruikt door Heineken en de Afvalstoffendienst. Heineken gebruikt het biogas voor het verwarmen van water voor het brouw- en verpakkingsproces en de Afvalstoffendienst laat haar vuilniswagens op het groene gas rijden.

Feestelijke opening
Op dinsdag 29 mei werd de eerste biogaslevering gevierd in Den Bosch. Peter van Dijk, lid Dagelijks Bestuur van waterschap Aa en Maas, Pieter van der Meulen, brouwerij-directeur Heineken ’s-Hertogenbosch en wethouder Jan Hoskam verzorgden een spectaculaire en symbolische openingshandeling.

Pieter van der Meulen, brouwerij-directeur Heineken ’s-Hertogenbosch en voorzitter stuurgroep BEC:
“Het doel van Heineken is een klimaatneutrale brouwerij in ’s-Hertogenbosch in 2030. Naast het gebruik van energie uit zon en wind, is het gebruik van biogas van Aa en Maas essentieel om dit doel te behalen. We zijn er trots op dat we na jaren van voorbereiding dit voorjaar het eerste biogas hebben ontvangen. De viering van deze bijzondere samenwerking is dus op z’n plaats.”

Weten hoe het werkt?
Deze Bossche samenwerking is een uniek, duurzaam initiatief. Het waterschap levert net zoveel biogas als het gemiddeld gasverbruik van zo’n 3000 huishoudens per jaar. Heineken neemt vanaf 2019 jaarlijks 4,7 miljoen kuub biogas af. De Afvalstoffendienst jaarlijkse circa 600.000 m3. Goed voor ruim 30 schone vuilniswagens in en om ’s-Hertogenbosch. Wilt u weten hoe het precies werkt? Kijk dan deze video.

* Foto boven: v.l.n.r. Peter van Dijk, lid Dagelijks Bestuur waterschap Aa en Maas. Jan Hoskam, wethouder gemeente ’s-Hertogenbosch. Pieter van der Meulen, brouwerij-directeur Heineken ’s-Hertogenbosch.

Heeft uw bedrijf de erkende energie-bespaarmaatregelen al genomen om te voldoen aan de informatieplicht? Ruim 100.000 Nederlandse bedrijven worden vanaf komend jaar gevraagd aan te geven welke stappen zij al hebben gezet. Wat betekent dit nu concreet in de praktijk?

De Wet milieubeheer kent sinds 1993 een energiebesparingsverplichting. Deze verplichting is gedefinieerd als de plicht voor organisaties om alle energiebesparingsmaatregelen te nemen die zich binnen 5 jaar terugverdienen. Dit geldt voor bedrijven én instellingen die meer dan 50.000 kWh stroom of 25.000 m3 gas verbruiken.

In de praktijk bleek deze wet moeilijk te handhaven waardoor gestelde klimaat- en energiedoelen niet worden gehaald. Daarom komt er vanaf komend jaar een informatieplicht energiebesparing waarmee ondernemers worden verplicht aan te geven welke maatregelen voor energiebesparing zij hebben genomen. Het betreft dan de zogenaamde erkende bespaarmaatregelen die per branche zijn opgesteld.

Om ondernemers hierin te ontzorgen is een speciale website ontwikkeld met daarop alle informatie over deze informatieplicht. Wat houdt de plicht precies in, welke gevolgen heeft het en hoe kunnen bedrijven eraan voldoen? Bereid u nu alvast goed voor en ontdek welke kansen de informatieplicht energiebesparing uw onderneming biedt.

Speciaal voor de ondernemers in ‘s-Hertogenbosch is er ook de BEC-Energiecheck die op laagdrempelige wijze laat zien hoe je op energiekosten kunt besparen of zelf duurzaam kunt opwekken. Ook biedt deze check de mogelijkheid om een (gratis) energie-advies van de stad te krijgen. Ga via deze link naar de Energiecheck >

Zo’n vier jaar geleden werd Erik Wagemaker, directeur van ingenieursbureau Wagemaker lid van het BEC. Volgens eigen zeggen om de energietransitie in ‘s-Hertogenbosch te ondersteunen, en “niet zozeer omdat we zelf niet wisten wat we op dat gebied zouden moeten doen.”

Erik Wagemaker: “Ik dacht dat we het al redelijk voor elkaar hadden met alle voorzieningen die we in ons kantoor hebben aangebracht. Bovendien publiceren wij al een aantal jaren onze CO2-prestaties op onze website.” Maar toch bleek er ook voor zijn bedrijf nog wel wat te ‘halen’.

Halfjaarlijks rapport

Sinds 2009 publiceert Wagemaker elk half jaar een bericht over de CO2-uitstoot in zijn bedrijf, waarbij de plannen voor de toekomst worden afgewisseld met een feitelijk rapport van wat er al gerealiseerd is. Het grote aandeel CO2-uitstoot door mobiliteit is het eerste wat hierbij opvalt. In het eerste halfjaar van 2017 bedroeg de CO2-uitstoot door zakelijke reizen met het wagenpark maar liefst 79%. Tel je daar de zakelijke reizen met prive-auto’s bij op (7%) dan kom je aan 86% voor zakelijke reizen.

“Wij leveren ingenieursdiensten, dan kom je op veel plekken waar nog geen infrastructuur is”, verduidelijkt Erik Wagemaker. “Ook alternatieven zoals televergaderen of conference-calls werken op die plekken niet. Elektrisch rijden is nog geen oplossing omdat de afstanden te groot zijn.”

Zuiniger auto’s

Wel probeert Wagemaker het brandstofgebruik op andere manieren terug te dringen, door aanschaf van zuinigere auto’s en zijn medewerkers te wijzen op manieren om zuiniger te rijden (Het Nieuwe Rijden). Uit de rapportage van augustus 2017: ‘Wagemaker stelt zich ten doel uiterlijk in 2017 het gemiddelde werkelijke verbruik (aantal liters/100 km) met 10% te reduceren ten opzichte van 2011’.

Om daar aan toe te voegen dat ‘het gemiddelde verbruik gedaald is van 5,31 liter/100 km over 2011 naar 5,00 liter/100 km in de eerste helft van 2017. Een afname van 6,2%. Dit komt voornamelijk door het grotere aandeel nieuwe Peugeots met zuinigere motoren. De doelstelling is al voor meer dan de helft gerealiseerd. Het wordt een uitdaging voor ons om de doelstelling de komende periode te realiseren voor de volle 100% aangezien het verbruik nauwelijks meer daalt.’

Sensoren

Een andere doelstelling is wel gehaald: het CO2-gebruik per medewerker per jaar onder de 4 ton te brengen. Wagemaker: “Dat is ons in 2017 gelukt. Door het totaal aan maatregelen dat we in de loop der jaren genomen hebben. Zoals daglicht-gestuurde verlichting op sensoren, de thermostaat is begrensd, zoveel mogelijk dingen met een stekker hebben we uitgezet en ook de boiler hoeft niet 24/7 warm water te leveren. Bovendien is de elektriciteit die we op kantoor gebruiken is 100% groen, dus energieneutraal.”

“We zijn geen eigenaar van het pand, maar met een grote verbouwing hebben we wel goede afspraken met de verhuurder kunnen maken. We zijn niet van het gas af, maar het kantoor is wel ge-upgrade naar label C.”

Opdrachtgevers

Als ingenieursbureau kun je natuurlijk wel veel aan bewustwording, voorlichting en mogelijk sturing bij je klanten doen. Maar dat blijkt gemakkelijker gezegd dan gedaan. “Het ligt er heel erg aan op welk moment je in een project instapt. We worden vaak bij een project betrokken als veel randvoorwaarden al vastliggen. En ik merk dat opdrachtgevers nogal terughoudend zijn omdat een duurzame en innovatieve keuze zich nog niet op de lange termijn heeft bewezen.”

Foto: Ingenieursbureau Wagemaker, betrokken bij viaduct Parallelweg ‘s-Hertogenbosch

Bij het Seminar Duurzame Mobiliteit draaide het donderdag 4 april regelmatig om de vraag: hoe verander je het gedrag van medewerkers? Zitten zij te wachten op een elektrische auto of een ritje met de trein? Arcadis en Enexis gaven hun ‘best practices’ en veel tips voor grote en kleine bedrijven die aan de slag willen met duurzame mobiliteit.

Tips van Arcadis

Louise Savelkoul, organisatiewetenschapper bij Arcadis, vertelt hoe zij probeert werknemers in beweging te krijgen door gedragsverandering. “Het motto van Arcadis is: Improving the quality of life, maar 90% van de CO2 footprint van Arcadis zit nog in mobiliteit”. Daarom heeft Arcadis zich aangesloten bij het Anders Reizen Netwerk. Het doel van de aangesloten bedrijven is om 50% CO2-reductie van mobiliteit te behalen in 2030. Het is daarbij belangrijk dat de gebruiker centraal staat.

Een belangrijke eerste stap voor Arcadis was om het kantoor in ’s-Hertogenbosch te verplaatsen van een plek nabij de snelweg, naar een stationslocatie. Daardoor is het gebruik van het openbaar vervoer door medewerkers gestegen van 2% naar 50%. Daarnaast heeft Arcadis tal van maatregelen en voorzieningen getroffen om medewerkers uit de fossiele auto te krijgen.

Alternatieven voor de auto

Zo krijgt iedereen een NS Business Card, zijn er deelfietsen en elektrische deelauto’s aanwezig en kunnen mensen gebruik maken van een speciale carpool-app. Ook wordt het gebruik van de fiets gestimuleerd met goede stalling en douche voorziening en van de auto ontmoedigd door het aantal parkeerplaatsen terug te dringen. Ten slotte proberen ze medewerkers onderling ook enthousiast te krijgen voor alternatieve vervoersmogelijkheden door middel van het low car diet. Op die manier werkt Arcadis actief mee aan een schonere omgeving en gezondere medewerkers. Voor de werkgever is het voordeliger als mensen de (lease)auto laten staan en kiezen voor de trein. De reiskosten per kilometer zijn voor de trein goedkoper dan voor de auto.

In het vragenrondje kwam naar voren dat medewerkers toch veel waarde hechten aan hun lease-auto. Enkele aanwezigen opperden oplossingen voor dit probleem: het uitfaseren van de lease-auto als arbeidsvoorwaarde (jonge werknemers zijn heel blij met een vrij-reizenkaart en een fiets) en het aanbieden van deelauto’s.

Tips van Enexis

Lars Verpalen, duurzaamheidsmanager bij Enexis, adviseert: “Wanneer je met duurzame mobiliteit begint, start dan met mobiliteit vermijden”, zegt hij. Thuiswerken wordt bij Enexis daarom gestimuleerd. Het bedrijf heeft zich ten doel gesteld om 50% CO2-reductie te behalen in 2020. Met 4500 medewerkers op 25 kantoorlocaties is het verduurzamen van vervoer een belangrijke stap. Duurzame mobiliteit willen ze bereiken op vijf manieren: elektrisch rijden, thuiswerken, fietsen en het gebruik van openbaar vervoer stimuleren en mobiliteit vermijden.

In drie stappen naar duurzame mobiliteit

Enexis werkte in drie stappen: ze pasten eerst de regelingen aan, toen de voorzieningen en daarna het gedrag van medewerkers. En dat bleek te werken. “Pas eerst je fietsregeling aan en maak het declareren van fietsritten mogelijk, stel deelfietsen en fietsenstallingen beschikbaar, en breng het daarna onder de aandacht bij de mensen”. De laatste uitdaging is het gedrag van de medewerkers beïnvloeden: hoe krijg je mensen uit de auto?

Dat lukte onder andere met een nieuw leasebeleid. Enexis stelde een CO2-plafond van 100 gram per gereden kilometer in. Dan blijven de kleine benzine-auto, de hybride en de elektrische auto over. Je mag niet vervuilender leasen dan 100 gram per km. Per extra gram/km uitstoot betaal je 1 euro per maand. Daarnaast krijgt iedereen met een elektrische lease-auto een gratis laadpaal thuis en kwam er 15% extra leasebudget beschikbaar voor volledig elektrisch rijden.

Hoe overtuig je medewerkers?

Het resultaat van deze inspanningen is dat 80% van de leaserijders van Enexis voor elektrisch rijden hebben gekozen. En het gebruik van openbaar vervoer is met 117% gestegen in drie jaar. Hoe heeft Enexis haar medewerkers overtuigd van het gebruik van duurzaam vervoer? “Toen de voorzieningen en faciliteiten op orde waren, boden we onze werknemers een keuze voor een lease-auto”, vertelt Verpalen. Deze tips kunnen daarbij helpen:

• Maak het nieuwe leasebeleid kenbaar op alle niveaus van het bedrijf.
• Overtuig de managers en laat daarna de managers met de medewerker over de autokeuze praten.
• Maak een customer journey waarbij je medewerkers stuurt naar elektrisch rijden.
• Zorg dat het hogere management het goede voorbeeld geeft.
• Laat medewerkers elektrische auto’s uitproberen.

Duwtje in de rug

Daarna zorgde Enexis ervoor dat het openbaar vervoer de nieuwe norm werd. Zo mag iedereen onbeperkt zakelijk eerste klas reizen. Medewerkers mogen gratis parkeren op stations om ketenreizen te stimuleren. En ze kunnen gebruikmaken van ov-fietsen en ov-taxi’s. De nieuwe autoloze dinsdagen werkten heel goed. Het gaf een schokeffect in het bedrijf, maar iedereen deed eraan mee en het openbaar vervoer bleek alles mee te vallen. Verpalen: “Soms hebben mensen een duwtje in de rug nodig”.

Zoek nieuwe oplossingen

Tijdens de discussie zochten deelnemers naar elektrische alternatieven van de geliefde fossiele stationwagon. Werknemers zouden deze leaseauto niet willen missen als arbeidsvoorwaarde. Iemand merkte op dat er veel aannames zijn van wat werknemers willen, maar dat het goed is om dat eerst te onderzoeken. En er kwam naar voren dat er soms anders gedacht moet worden over vervoer als je wilt verduurzamen.

Gemeente stimuleert duurzame mobiliteit

Het seminar werd begeleid door Sander van der Eijk van het Brabant Mobiliteitsnetwerk. Hij is community manager Duurzame Mobiliteit voor ’s-Hertogenbosch en nodigt BEC-leden uit die voorop willen lopen op dit thema, om te participeren in een compacte kopgroep. De ambitie van het mobiliteitsnetwerk is om stadsbreed voor versnelling te zorgen in het verduurzamen van mobiliteit. De gemeente ’s-Hertogenbosch werkt ondertussen aan een Actieplan Duurzame Mobiliteit: nieuwe beleidslijnen met concrete acties gericht op gedragsverandering, samenwerking en slim reizen.

Foto’s: Sandra Peerenboom

KEK B.V. is pas een jaar lid van de Bossche Energie Coalitie, maar directeur Eric Kuiper heeft de smaak te pakken met het energiezuinig maken van zijn interieurbouwbedrijf. “Eigenlijk zijn bedrijven over vier jaar pas verplicht naar energielabel C te gaan. Maar bij de verbouwing van ons pand zijn we vorig jaar al van label E naar A gegaan,” aldus Kuiper. “Als we dan toch bezig zijn, dan gaan we er ook voor.”

Simpele energiebesparende maatregelen

KEK verving alle verlichting naar led; niet alleen op de kantoren (waar het verplicht is), maar ook in de bouwhallen. In de hallen is alle halogeenverlichting vervangen door twintig industriële ledlampen van 200 watt. “Dat scheelt een paar duizend watt per verlichtingsarmatuur,” aldus Kuiper. “In de pauze doen we die uit. Dat klinkt simpel, maar het levert uiteindelijk wel energiebesparing op”. Daarnaast zijn overal deurdrangers aangebracht om tocht tegen te gaan en geen warmte te verliezen. Ruimtes die niet dagelijks benut worden, hebben aanwezigheidsmelders: het licht gaat op beweging aan en gaat weer uit zodra de door jou ingestelde klok afloopt.

Efficiënte verwarming

De bouwhallen van KEK B.V. beslaan 7500 vierkante meter van het pand en zijn ongeveer acht meter hoog. De verwarming van de hallen is efficiënter gemaakt door het gebruik van warmtedrukkers. Dat zijn grote ventilatoren die zorgen voor een gelijkmatige luchtstroom, zodat de warme lucht niet uitsluitend in het hoge deel van de hallen blijft hangen. Op die manier hoeft KEK B.V. minder te stoken.

Onverwacht duurzaam

Tijdens de verbouwing zijn de systeemplafonds in de kantoren verwijderd. In eerste instantie was dat puur om esthetische redenen. Maar achteraf bleek ook deze aanpassing energiezuinig te zijn. De plafonds van de kantoren zijn nu drie meter hoog, waardoor hete lucht in de zomer makkelijker naar boven kan trekken en de airco minder vaak aan hoeft. En in de winter heeft Kuiper profijt van de verwarmingsbuizen van de panden op de bovenverdieping, die tegen de plafonds zitten: “door de warmte van de buizen, hoeven we minder te stoken.”

Rijden op zonne-energie

Nu de verbouwing van het pand is afgerond, kijkt Kuiper naar de volgende stappen. Zo wacht hij op een subsidie voor 3500 zonnepanelen. Daarmee kan hij in ruim 75% van zijn energiebehoefte voldoen. En zodra de contracten van de personenauto’s aflopen, zullen er een aantal elektrische KEK-auto’s gaan rijden op eigen zonne-energie.

Voordelen van de BEC

Kuiper is enthousiast over zijn lidmaatschap van de Bossche Energie Coalitie. Laur Vissers, projectaanjager van de Bossche Energie Coalitie, heeft Kuiper goed begeleid in het traject naar energieklasse A. “Dat is een vak apart en daarbij is hulp erg welkom,” aldus Kuiper. “Ik voelde me verantwoordelijk om iets goeds te doen, maar het moet wel betaalbaar zijn. Daar heeft de BEC zeker bij geholpen”.

Tips voor energiezuinig ondernemen

Kuiper adviseert andere ondernemers vooral te beginnen met simpele, kleine oplossingen: bijvoorbeeld het afkitten van naden en het aanbrengen van deurdrangers en aanwezigheidsmelders. Zo haal je ook meer rendement uit je zonnepanelen. Kuiper: “Begin er snel mee: in 2023 moet je minimaal energielabel C hebben. Dan moet je niet op het laatste moment aan de slag om dingen te verbeteren”. Daarnaast adviseert Kuiper om te gaan kennisdelen bij de BEC: “Wij ondernemers zijn verantwoordelijk om hier iets mee te doen. En hopelijk wordt iedereen dan net zo enthousiast”.

Foto: Sandra Peerenboom

Sinds zes maanden zijn Michel IJsakkers en Gert-Jan van den Wildenberg met hun bedrijf Puur Klimaat Comfort lid van de Bossche Energie Coalitie. De reden is simpel, vertelt IJsakkers: “Onze doelstelling past bij die van de Bossche Energie Coalitie: we willen zoveel mogelijk bedrijven helpen verduurzamen.”

Gasketel gesloopt

Puur Klimaat Comfort is een snelgroeiend bedrijf met 17 medewerkers. Het team richt zich op het aanleggen van duurzame vormen van klimaatbeheersing. Toen IJsakkers en Van den Wildenberg hun bedrijfspand in Rosmalen betrokken, was het duidelijk dat daar een warmtepomp geïnstalleerd ging worden. “We hebben als eerste de gasketel eruit gesloopt”, vertelt IJsakkers. Ze draaien nu volledig op warmtepompen. Daarnaast hebben ze overal LED-verlichting aangebracht, rijden ze in een elektrische auto en verwarmen ze het tapwater met restwarmte uit het bedrijf. Binnenkort plaatsen ze 42 zonnepanelen op het dak. De rest van de benodigde energie kopen ze groen in.

Energiezuinig in een huurpand

De compagnons van Puur Klimaat Comfort huren het pand, dus het verwijderen van de gasketel moest in overleg met de verhuurder. IJsakkers: “Voordat we het huurcontract ondertekenden, hebben we om de tafel gezeten met de verhuurder om onze plannen te bespreken”. Puur Klimaat Comfort heeft alles op eigen kosten aangepast, dus de eigenaar was snel akkoord. Het contact met de eigenaar is goed en informeel. Het huurcontract is voor vijf jaar en in die tijd denken de mannen van Puur Klimaat Comfort de investeringen te hebben terugverdiend. Voor IJsakkers was het een uitgemaakte zaak dat de warmtepomp geïnstalleerd werd: “Alles behalve fossiele brandstoffen, daar staan we voor met ons bedrijf.” 

Duurzame klimaatbeheersing

IJsakkers werd jaren geleden al enthousiast over duurzame technieken voor klimaatbeheersing. Als werknemer bij een installateur deed hij daarvoor alle mogelijke opleidingen. Maar het frustreerde hem dat de duurzame projecten van de tekentafel, op de werkvloer niet altijd goed werden uitgevoerd. IJsakkers: “Als adviseur kwam ik dan met een duurzaam plan, maar de conventionele installateurs konden dat toch niet goed toepassen. Toen ben ik als ondernemer de projecten maar compleet zelf gaan doen. Ik vind het heel belangrijk om zelf een bijdrage te leveren aan een goede toekomst voor mijn kinderen”.

BEC als stok achter de deur

Het lidmaatschap van de BEC is voor IJsakkers en Van den Wildenberg belangrijk: “Het is voor ons een stok achter de deur om nog verder te verduurzamen”. Het dieselwagenpark is een lastig punt, omdat het bedrijf landelijk werkt en er nog geen goede elektrische alternatieven zijn voor de busjes waarin ze rijden. Door nog meer te focussen op klanten in de regio, hopen ze ook met het vervoer een duurzame slag te kunnen maken.

Voordelen van duurzaam ondernemen

“Bij ons stroomt duurzaamheid in het DNA van het bedrijf. Het is ons streven om een pand volledig CO2-neutraal te krijgen”, aldus IJsakkers. “We adviseren iedereen om te verduurzamen. In veel gevallen is dat uiteindelijk ook voordeliger voor de klant om van het gas af te gaan”. Het is wel een grote investering: bij grootverbruik is de terugverdientijd ongeveer vijf jaar, maar voor kleinere bedrijven is dat acht tot tien jaar”. IJsakkers noemt extra comfort en een hogere arbeidsproductiviteit als voordelen die vaak niet worden meegenomen in de beslissing om te investeren, maar wel meer winst opleveren. In hete zomers is de productiviteit in een goed gekoelde ruimte bijvoorbeeld veel groter.

Eind oktober organiseert Puur Klimaat Comfort samen met BEC een bijeenkomst over zonne-energie voor het MKB. Daar lichten ze onder meer toe hoe zij samen met de eigenaar zonne-energie op hun pand realiseren.

Foto: Sandra Peerenboom

Ook op huurpanden is plaats voor zonnepanelen, beseften de mensen van Arcadis en Canon in Den Bosch. Zij gingen in gesprek met de eigenaren van hun panden. De zonnepanelen liggen er nu! Bent u huurder of eigenaar en benieuwd wat u kunt doen? Lees dan verder.

“Alle platte daken waar geen zonnepanelen op liggen, zijn een gemiste kans om duurzame energie op te wekken en dus zonde van het geld. Dat doet pijn aan m’n ogen”, aldus Thomas de Groot van Arcadis.

Zonnepanelen bij Arcadis en Canon

Arcadis huurt hun kantoorpand in Den Bosch. 1,5 jaar geleden startte Thomas het gesprek met de eigenaar van het pand – en inmiddels mede-BEC-lid – Moonen Vastgoed om zonnepanelen geplaatst te krijgen. “Dat de panelen nu geplaatst zijn voelt echt als een persoonlijke overwinning. Ook huurders hebben geen excuus om stil te zitten.”

Ook Canon bewijst dat het mogelijk is op een gehuurd pand zonnepanelen te plaatsen voor eigen gebruik. In beide gevallen hebben de verhuurders de installaties geplaatst.

Wat is ervoor nodig?

Van belang is vooral dat huurder en verhuurder samen om de tafel gaan zitten en het beiden willen. Hun motivaties kunnen verschillend zijn, maar zijn meestal niet onoverbrugbaar.

Vastgoedeigenaren willen in het algemeen niet dat derden investeringen aan of op hun pand doen. Dat maakt het onnodig ingewikkeld en het pand moeilijk verkoopbaar. Vaak investeert de verhuurder daarom zelf. Sommige vastgoedeigenaren zijn ervan overtuigd dat een beter energielabel, verkregen door plaatsing van zonnepanelen, de verkoopbaarheid van het pand verbetert.

De huurder daarentegen moet bereid zijn met de verhuurder te praten over compensatie van deze investering. Denk bijvoorbeeld aan een aangepaste huurtermijn en/of –bedrag. De zonnepanelen leveren immers gratis stroom, zonder energiebelasting en zonder toeslag duurzame energie. Deze laatste twee belastingen op elektriciteit gaan voor het bedrijfsleven het komende jaar weer omhoog.

Zonnepanelen op elk dak! Het kan. De eerste stap is samen in gesprek gaan en open luisteren naar elkaars wensen en mogelijkheden.

Hulp of advies?

BEC-projectaanjager Laur Vissers helpt u graag op weg met hulp en advies: mail laur@businessliaisons.nl of bel 06 – 21 64 50 58.

Daarnaast heeft de gemeente subsidie voor onderzoek of advies naar energiemaatregelen. En een energieontwikkelaar kan helpen bij het realiseren van een samenwerkingsproject. Lees er hier meer over.

HEINEKEN heeft in het bijzijn van Wethouder Duurzaamheid Mike van der Geld van de gemeente ’s-Hertogenbosch officieel het zonnepanelenpark geopend. In samenwerking met SolarAccess is het aantal zonnepanelen op de brouwerij in ‘s-Hertogenbosch afgelopen zomer flink uitgebreid, naar maar liefst 16.569 zonnepanelen in totaal. Daarmee is dit lid van de Bossche Energiecoalitie (BEC) de grootste en nummer één in de wereld in de lijst van brouwerijen met een zonnepanelensysteem op eigen terrein.

Susanne van Bragt-Peters, brouwerijdirecteur HEINEKEN ’s-Hertogenbosch: “Ik ben bijzonder trots dat we vandaag ons vernieuwde zonnepanelenpark officieel hebben geopend. Samen met onze partner SolarAccess is het aantal zonnepanelen deze zomer vervijfvoudigd. Daarmee hebben we met elkaar het grootste zonnepanelenpark op eigen terrein in de brouwerijwereld gerealiseerd. Een geweldige mijlpaal! Hiermee kunnen we een hoeveelheid elektriciteit opwekken wat gelijk staat aan het elektriciteitsverbruik van meer dan 1500 huishoudens. Nog een leuk feitje: Met de opgewekte energie hebben we in de afgelopen drie maanden al ruim 20 miljoen flesjes kunnen brouwen en afvullen!”

Frans van Schoor, directeur SolarAccess: “Met het vernieuwde zonnepanelenpark kan de HEINEKEN brouwerij in ’s-Hertogenbosch nu 11% van het stroomverbruik zelf opwekken. De additionele zonnepanelen zijn afgelopen zomer op het dak van het logistiek centrum geplaatst. De installatie is enorm groot en beslaat een terrein vergelijkbaar met ruim 8 voetbalstadions. Uniek in de brouwerijwereld!”

Het zonnepanelenpark is tot stand gekomen in samenwerking met SolarAccess, Triodos bank en Hartog & Bikker. Ook de gemeente ’s-Hertogenbosch en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland hebben het initiatief gesteund.

Brewing a Better World

HEINEKEN focust zich onder de noemer Brewing a Better World op de duurzaamheidsgebieden waar het de grootste impact kan maken. Onderdeel daarvan is het ‘Drop the C’ programma, dat zich richt op het verminderen van CO₂-uitstoot in de volledige keten. Het opwekken van eigen hernieuwbare energie in de brouwerijen van HEINEKEN is onderdeel van deze aanpak. HEINEKEN Nederland Supply, verantwoordelijk voor de HEINEKEN brouwerijen in Nederland, werkt toe naar CO₂ neutrale brouwerijen in 2030.

Naast elektriciteit is voor het brouwproces ook warmte nodig. Voor deze warmte,  wordt er in ‘s-Hertogenbosch deels gebruik gemaakt van biogas (in plaats van aardgas). Via een leiding, die loopt via de waterzuivering van Aa en Maas aan de Treurenburg, wordt de brouwerij voorzien van biogas. Daarnaast zullen 3 windturbines in 2021, van windpark Rietvelden, gekoppeld worden aan de brouwerij.

Foto: Vijay Slager

Zonne-energie heeft de toekomst. Met fotovoltaïsche of zonnepanelen kan iedere ondernemer gratis zijn eigen energie opwekken. En zelfs meer dan nodig is. Zeker, je moet je erin verdiepen. Je moet er zelfs in investeren. En ja, zonnepanelen zijn niet altijd even fraai. Maar wie ervoor gaat vindt een oplossing en boekt winst op termijn. Voor het bedrijf en voor het milieu. En in 2023 moet er gewoon label C zijn…

Bij Puur Klimaat Comfort kunnen ze erover meepraten. Op 6 november zijn hier zo’n 30 ondernemers bijeen. Gastheer en medevennoot Michel IJsakkers vertelt hen over de maatregelen die hij al heeft genomen om het bedrijfspand energieneutraal te maken. Laatste wapenfeit: de gasketel is de deur uit en heeft plaats gemaakt voor een warmtepompinstallatie. Nu nog zonnepanelen. Daarover straks.

Vraag advies

Laur Visser, projectaanjager bij BEC, stelt een vraag: ‘Wie kent het energieverbruik in het eigen bedrijf?’ Een paar vingers gaan de lucht in. ‘Dat verbaast mij niet. Maar het is wel belangrijk dat je dat weet als je over zonnepanelen gaat nadenken. Net zo goed moet je weten wat op langere termijn je energieverbruik zal zijn.’ Er zijn meer kwesties die aandacht vragen. Is je dak sterk genoeg? Heeft het voldoende zon? Kijk op www.zonatlas.nl! Hoeveel panelen kun je kwijt en in welke opstelling? Wat is daarvan de opbrengst? Welke subsidies en fiscale mogelijkheden zijn er? En wat betekent deze investering voor je huurders of verhuurder? Allemaal vragen waar een adviseur over mee kan denken.

Genoeg of meer?

Hoeveel panelen ga je leggen? Met evenveel recht zeg je ‘genoeg voor nu’ of ‘het mag best wat meer zijn’. Je kunt namelijk méér capaciteit plaatsen als je weet dat je in de toekomst meer energie gaat gebruiken. Bijvoorbeeld omdat je een warmtepomp overweegt. Je kunt met een teveel aan zonne-energie ook meedoen in een postcoderoos[1] en profiteren van het verlaagde belastingtarief.

‘Ga in ieder geval niet met de Beun de Haas in zee!’ Als het gaat om de installatie mag je geen risico nemen. En het gaat dan niet alleen om de garantie dat je panelen hun vermogen behouden. Als je bij de Rabobank komt, zullen ze behalve over financiering ook willen praten over de brandverzekering en of die op de hoogte is. In dat opzicht kun je je geen missers veroorloven.

Investeren

Nu we toch bij de bank zijn. Dat is een vanzelfsprekende geldverstrekker. Maar er zijn meer mogelijkheden. Je kunt zonnepanelen eenvoudig leasen. Verder biedt de postcoderoosregeling belastingvoordelen en bestaan er diverse subsidieregelingen, al naargelang het energieverbruik. De gemeente heeft mogelijkheden voor de aanleg van zonnepanelen in monumentale panden. Ga er voor het MKB vanuit dat je de investering in zonnepanelen er tussen 8 en 12 jaar uit hebt. Dat is mooi, want de panelen hebben een levensduur van 20 tot 30 jaar; de omvormers gaan 10 tot 20 jaar mee.

Huurder en verhuurder

Wat nu als je huurders hebt of zelf huurder bent? In die laatste positie verkeert Puur Klimaat Comfort. Michel IJsakkers: ‘Wij willen graag panelen leggen en gaan nu in gesprek met pandeigenaar. We zouden ze zelf kunnen leggen en bij een eventueel vertrek meenemen. Wij kunnen ze ook op het dak van de eigenaar leggen en laten liggen, als hij daarvoor betaalt.’ Dit soort gesprekken is heel belangrijk, ook als het gaat om de gevolgen voor de al genoemde brandverzekering. En om uiteindelijk alles contractueel tussen verhuurder en huurder(s) vast te leggen.

Tips

1. Start met advies over de aanleg PV-panelen (kwaliteit dak, ligging, type panelen, opstelling, financiering, subsidie, etc.)
2. Denk na over de huidige én te verwachten energiebehoefte (aantal panelen)
3. Maak afspraken met huurder(s) of verhuurder
4. Informeer de brandverzekering

[1] Een postcoderoos is het gebied van aangrenzende postcodes waarin de productie-installatie ligt. Leden van een coöperatie of VvE die gezamenlijk eigenaar zijn van een productie-installatie en wonen binnen dit postcoderoosgebied hebben – volgens de regeling Verlaagd Tarief – recht op een verlaagd tarief (korting) voor de energiebelasting.

Met dank aan Puur Klimaat Comfort, Bouwbedrijf van Niftrik, Greenspread.

Foto: Sandra Peerenboom

Enexis, Avans Hogeschool, Brabant Water en Arcadis willen de energievoorziening in het Paleiskwartier verduurzamen. Met hun gezamenlijke initiatief wonnen zij een jaar geleden de begeleiding BEC’s energieontwikkelaar. Nu vertellen Ton Schuurmans (Enexis) en André Hekma (Arcadis) over hun onderzoek.

Warmtenet verduurzamen

In het Paleiskwartier ligt een warmtenet, dat gevoed wordt door bodemenergie (warmte-koude opslag). Met behulp van warmtepompen zorgt het voor verwarming en koeling van veel kantoren en woningen. Op het eerste oog lijkt dit zeer duurzaam, maar dat is nog niet volledig het geval. Het systeem werkt nog verre van optimaal en maakt nog veel gebruik van CV ketels op aardgas. Het doel van dit initiatief is het bestaande systeem te optimaliseren en er meer gebouwen op aan te sluiten waar mogelijk. We onderzoeken daarom als initiatiefnemers en gebruikers van een aantal gebouwen samen met de eigenaar van het systeem welke verbeteringen mogelijk zijn om volledig duurzaam te werken. En we zoeken naar geïnteresseerde partijen die zouden willen aansluiten op het warmtenet, om zo te kunnen stoppen met het gebruik van aardgas.

Kansen en uitdagingen

Om inzicht te krijgen in de verbetermogelijkheden voor het warmtenet wordt op verschillende niveaus onderzocht wat kansen en uitdagingen zijn. Zit er bijvoorbeeld voldoende potentieel in de bodem om het warmtenet uit te breiden en kan dit ook i.v.m. met de waterwinning van Heineken? Is de huidige infrastructuur ook berekend op extra capaciteit? Zijn er meer gebouwen die willen aansluiten al klaar om over te gaan op een warmtenet? En is het mogelijk om met de verschillende gebruiksprofielen (verschillende momenten van warmtevraag en koudevraag) het systeem beter in balans te houden?

We onderzoeken ook of het mogelijk is WKO’s te gebruiken voor de bestrijding van bodemverontreiniging in het Paleiskwartier. Daarmee wordt het gebied naast duurzamer ook leefbaarder.

Subsidies

Het is niet de bedoeling dat het bij een eerste haalbaarheidsonderzoek blijft. We willen hierna direct doorpakken. Daarom wordt gelijktijdig onderzocht of er landelijke of Europese subsidievormen zijn voor de verdere uitwerking van een toekomstig systeem. Dit alles met het doel om zoveel mogelijk gebouweigenaren aan te sluiten op het warmtenet en het aardgasgebruik zoveel mogelijk terug te dringen. Zo verduurzamen we het gebied en de gebouwen door beter gebruik te maken van de bodemenergie bronnen die er in de omgeving zijn.

In een volgend blog zullen we meer inhoudelijk ingaan op het project.  

Foto: Sandra Peerenboom

Voldoen aan het klimaatakkoord van Parijs en Nederland: wat houdt dat in en hoe doe je dat? Daarover ging het BEC-webinar van 30 juni. We geven een korte terugblik. Het hele webinar kun je hier terugkijken > (start bij min. 9:00). Wil je direct aan de slag? Kijk dan onderaan dit bericht naar de mogelijkheden voor subsidie en ondersteuning.

Webinar: op weg naar een Paris Proof bedrijf

Om de doelen van het klimaatakkoord te halen, moet veel gebeuren. Voor bedrijven betekent dit onder meer flink energie besparen in hun gebouw en proces. Een besparing van minimaal 10% op elektriciteit en 11% op warmte, is in de Regionale Energiestrategie vastgelegd. Zonne-energie opwekken op elk dak dat daarvoor geschikt is. En op termijn naar aardgasvrij.

Martin Mooij van de Dutch Green Building Council nam de deelnemers mee in nieuwe normen en regelgeving die eraan komen. Hij liet een aantal praktische tools zien om geschikte maatregelen te kiezen. Check hier bijvoorbeeld hoe ver jouw bedrijf al Paris Proof is.

Olof van der Gaag van de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie liet zien dat we nog relatief weinig duurzame energie opwekken in Nederland, en hoe dit zich ontwikkelt.

In Den Bosch werken we samen aan een klimaatneutrale gemeente in de Bossche Energiecoalitie. Heb jij ambitie én ideeën hoe we die samenwerking kunnen versterken, laat het dan weten via bec@s-hertogenbosch.nl.

Voorbeelden, subsidie en ondersteuning

Op een kwart van de grote bedrijfsdaken in Den Bosch liggen al zonnepanelen. Wilt u weten met welke maatregelen u energie kunt besparen? Of onderzoeken of  zonne-energie haalbaar is voor uw bedrijf? Lees dan verder over subsidie van de gemeente en andere ondersteuningsmogelijkheden.

Begeleiding voor MKB-bedrijven

BEC wil MKB-bedrijven specifiek wijzen op de Nederlandse Alliantie voor Klimaatactie. Deelnemende bedrijven worden er kosteloos begeleid bij CO2-reductie. U wordt geholpen te voldoen aan (toenemende) wet- en regelgeving, kunt kosten besparen en uw bedrijf positief onderscheiden in de markt. Doel is 40% CO2-reductie te halen in 5 jaar tijd. BEC steunt dit initiatief van harte.

Voor Marc Hoedemakers, lid van de Bossche Energiecoalitie, zijn er verschillende manieren om naar duurzaamheid en besparing op je CO2-uitstoot te kijken. Als bouwondernemer: hoe bouw je, en wat levert het op? Als directeur van zijn eigen bedrijf: waar kun je zelf het meest besparen? En natuurlijk als huiseigenaar.

Om bij dat laatste te beginnen, zegt Marc Hoedemakers: “Ik woon zelf al vijf jaar in een Nul op de Meter-woning.” Een kwestie van ‘practice what you preach’.

Daarbij ging hij uit van zijn filosofie die hij ook als bouwer hanteert. “Pak als eerste de constructie grondig aan. Is die bijvoorbeeld goed geïsoleerd? Kijk vervolgens naar het verbruik, hoe zit het met de installaties en apparatuur? En als laatste kijk je naar je opwekking. Zorg dat de energie die je nog gebruikt (energie, gas), duurzaam is.”

Als je het andersom doet ben je volgens Hoedemakers niet duurzaam bezig.

De belangrijkste stappen

Ook binnen zijn eigen bedrijf is Marc Hoedemakers druk met energie besparen. “Tussen 2015 en 2019 hebben we een verlaging van onze CO₂-footprint van 28% gerealiseerd.”

De belangrijkste stappen hierbij waren:

-Vervanging van de verwarmingsinstallatie (een enorme vermindering van het gasverbruik) -Vervanging van de koelinstallatie (vermindering stroomverbruik)

-Vervanging van de regeltechniek van het gebouw. Hij kan per kamer zien wat er gebeurt; verwarmen of koelen is een kwestie van regeltechniek.

-Vermindering van diesel en benzinegebruik door inzet van elektrische auto’s en busjes.

-Investering in led-verlichting.

Bewustwording

Los van deze feitelijke stappen is de bewustwording van z’n medewerkers een van de belangrijkste stappen. “Bij iedere investering die we doen, vragen we ons af: kan het duurzamer? Dat begint al bij kleine zaken. Is er een lampje kapot en haal je dat even bij onze buurman Karwei. Let op dat je een led-lamp haalt hè!”

“Dat helpt enorm bij het bewustwordingsproces, waardoor het als het ware ‘tussen de oren’ van onze medewerkers komt te zitten. Hierdoor komt er een bepaalde ‘boost’ op gang die je nodig hebt om er een succes van te maken.”

“De inzet van elektrische auto’s wekte in de beginperiode wat weerstand op. Voor het werk was een actieradius van (toen) 240 kilometer voldoende. Maar wilde men ermee op vakantie dan werd het lastiger. Daarom hebben we toen met de dealer afgesproken dat men voor een aantal weken in het jaar een benzine- of dieselauto kon gebruiken. Nu speelt dat niet meer, maar het geeft aan dat je bij de invoering van duurzaamheidsmaatregelen flexibel moet zijn en ook goed naar je personeel moet luisteren. Inmiddels is het een geaccepteerde beleidsregel dat iedereen duurzaam rijdt.”

Verdergaande plannen

“We hebben de afgelopen jaren een reductie van meer dan 25 procent gehaald, maar we moeten zeker doorgaan met deze verlaging. Voor 2020 en daarna staan dan ook nog verdergaande plannen op stapel om onze footprint nog verder te verlagen.”

Vervolgens somt Marc Hoedemakers de plannen voor de komende jaren op: “Nog meer inzet van elektrische auto’s en busjes (bij vervanging). Het plaatsen van 650 zonnepanelen op onze gebouwen. Verdere investering in led-verlichting van ons pand. En de inzet van duurzame ict-middelen.”

Circulariteit en gezondheid

Inmiddels is Hoedemakers ook al bezig met de volgende stappen op het gebied van duurzaamheid: circulariteit (hergebruik van materialen) en aandacht voor gezondheidsaspecten van een gebouw.

“Samen met A. van Liempd Sloopbedrijven hebben we een materialenbank opgezet voor hergebruik. Bij de sloop van een groot pand in Schijndel hebben we al verschillende bouwmaterialen een ‘tweede leven’ kunnen geven.”

“Op het gebied van gezondheid zijn we vorig jaar gestart met de pilot Healthy Home. Bij twee woningen in De Groote Wielen meten we de luchtkwaliteit en monitoren we welke invloed dat heeft op de bewoners. Ook hebben we een voorbeeldproject met een warmtepomp waar aspirant-bewoners zelf kunnen kijken en vooral luisteren naar het geluid van zo’n pomp. Want geluidsoverlast is heel persoonlijk.”

Foto: Sandra Peerenboom

In de afgelopen vijf jaar zijn er grote stappen gezet bij de diverse leden van de Bossche Energiecoalitie (BEC). Duurzaamheid is steeds vaker een onderdeel van de lange termijn beslissingen die gemaakt worden. Hierbij is de variëteit groot: van duurzame gebouwaanpassingen tot het terugdringen van mobiliteit en het aanleggen van zonnepanelen.

Er zijn vele initiatieven binnen het BEC ontstaan om de CO2-uitstoot te verminderen. In totaal hebben de BEC-leden in 2019 16% minder CO2 uitgestoten ten opzichte van 2015. En met nieuwe zonne-energie projecten en de windmolens op de Rietvelden is de verwachting dat het doel – 25% CO2-reductie – komend jaar gehaald gaat worden. Een mooi initiatief is bijvoorbeeld de bijdrage van 23 BEC-leden aan de hoeveelheid duurzame energie in ’s-Hertogenbosch door zelf zonne-energie op te wekken. Verder nemen steeds meer BEC-leden meerdere (bovenwettelijke) maatregelen om CO2 te reduceren. Hier gaat het dan om het gebruik van Ledverlichting, het verduurzamen van de mobiliteit en het overstappen op groene stroom.

Vijf jaar BEC zijn leerzame jaren geweest voor de energietransitie. Heel veel kennis is opgedaan en ervaringen zijn uitgewisseld. Maar ook samenwerkingen zijn ontstaan die mooie resultaten hebben opgeleverd. In de samenwerking tussen Waterschap Aa en Maas, Heineken en de Afvalstoffendienst is het project ‘Productie en uitwisseling biogas en duurzame warmte’ tot stand gekomen. Dit project leverde een grote bijdrage aan de CO-2 reductie. Alhoewel het niet eenvoudig is om met verschillende type organisaties en processen tot een succesvolle samenwerking te komen, lukt het toch als de wil er maar bij alle partijen is en blijft.

Ook is gebleken tijdens vijf jaar BEC dat het belangrijk is om verder te kijken dan alleen het nemen van energiemaatregelen. Bij het project ‘Gebouw vol Energie  bleek dat het energieneutraal maken van een pand eerder haalbaar is als dit gecombineerd wordt met andere verbeteringen. Zoals aanpassingen in het comfort, werkklimaat en flexibiliteit van het pand. De BEC-leden Kuijpers en de Koffiebrandery passen deze manier inmiddels succesvol toe bij de renovatie van hun kantoren.

Blik op de toekomst

Alhoewel er flinke stappen zijn gezet, moet er nog heel wat gebeuren voordat in 2050 95% CO2 reductie is behaald en in de tussentijd – 2030 – 49% reductie. Dit vergt een enorme inzet van bedrijven en instellingen. Om de doelen te kunnen halen, komen er vanuit het klimaatakkoord steeds meer verplichtingen. Zoals de informatieplicht energiebesparing en het verplichte energielabel C voor kantoren en de CO2 heffing voor de grote industrie. Ook gaan steeds meer andere thema’s een rol spelen in het duurzaamheidsvraagstuk. Zoals schaarste aan grondstoffen (achteruitgang) biodiversiteit, klimaatadaptatie (wateroverlast, hitte, droogte).

Belangrijk is dat zoveel mogelijk bedrijven -van klein tot groot- meedoen en meedenken met het bredere duurzaamheidsvraagstuk. In het Duurzaam Netwerk dat zich nu verder ontwikkelt, ontstaat een stevig platform voor bedrijven om met elkaar aan verduurzaming te werken.

Hoe hebben de BEC-leden Yoeri Schenau van Arcadis, Marc Hoedemakers van bouwbedrijf Hoedemakers, Robert van der Meulen van Heineken en Ton Schuurmans van Enexis de afgelopen vijf jaar ervaren? En hoe denken Rob Bogaarts van Brabant Wonen, Raoul Beckers van de gemeente en Yoeri Schenau hierop verder te bouwen met een breder Duurzaam Netwerk?. Dit is allemaal terug te zien in de uitzending van BEC waarin Heleen Herbert, voorzitter BEC, met deze heren in gesprek gaat.

Klik hier om de uitzending te bekijken.

Zo’n anderhalf jaar geleden zijn Enexis, Avans Hogeschool, Brabant Water en Arcadis gestart met een haalbaarheidsonderzoek naar verdere verduurzaming in het Paleiskwartier. Budget voor dit onderzoek hebben de vier initiatiefnemers en leden van de Bossche Energie Coalitie (BEC) ontvangen omdat zij een prijsvraag vanuit het BEC hadden gewonnen. Het voorstel voor de prijsvraag was: ‘Gezamenlijk in Paleiskwartier verder verduurzamen door het optimaliseren van het aanwezige Warmte-Koude-net (WKO) en uitbreiden van de mogelijke afnemers op dit net’.

Nog veel voordeel te halen

Nu anderhalf jaar later blijkt uit het onderzoek onder meer dat er in het Noordelijk deel van het Paleiskwartier nog veel voordeel is te halen voor verduurzaming. In dit deel van de wijk wordt namelijk nog 80% gebruik gemaakt van fossiele brandstof en 20% hernieuwbare energie. Deze verhouding kan gekeerd worden. Ton Vergeldt van Arcadis, projectmanager van dit onderzoek: ‘Alleen al met systeemoptimalisatie kunnen we heel veel bereiken. Daarnaast bestaat ook nog de mogelijkheid om het warmtenet verder uit te breiden.’ Duurzaam Verbonden is de concessiehouder voor het Noordelijk gedeelte van het Paleiskwartier. Zij gaan de komende twee jaar aan de slag met systeemoptimalisatie. Dit doen zij door lage temperatuur warmtepompen te vervangen door hoge temperatuur warmtepompen. Deze laatste slaan niet af bij een hoge retour temperatuur van de CV ketels. En het mooie is dat door deze optimalisatie er een grote CO2 reductie wordt bewerkstelligd.

Nú is het moment

Een aantal grote partijen waaronder Avans, Koning Willem 1 College en de Westertorenflat zijn toe aan het vervangen van hun installaties door duurzame exemplaren. Sebastian van Velthoven, energie adviseur bij Avans hogeschool laat weten dat ze deze stap nu gaan zetten: ‘Onze ketels zijn verouderd. Het is nù het moment om te kiezen voor hoge temperatuur warmtepompen. Naast dat het een natuurlijk moment is, past het ook helemaal in het tijdsbeeld waarin heel Nederland werkt aan de transitie van aardgas naar andere verwarmingsbronnen.’  

Tenslotte laat Ton Vergeldt nog het volgende weten: ‘In deze hele energietransitie is het belangrijk dat je met je buren in gesprek gaat. Het geeft je inzicht in de mogelijkheden als je het deelt met elkaar, maar je kan elkaar ook enthousiasmeren. Het hele duurzaamheidsvraagstuk wordt, door met elkaar erover in gesprek te gaan, steeds concreter. Uit het haarbaarheidsonderzoek blijkt dat de verduurzamingsmaatregelen financieel haalbaar zijn. Dat is een mooie uitkomst van het haarbaarheidsonderzoek. ’

Het vervolg

De vier initiatiefnemers zitten vervolgens niet stil nu het haarbaarheidsonderzoek is afgerond. Op 4 februari 2021 bespreken ze in de stuurgroep nog veel meer zaken die met duurzaamheid te maken hebben. Onderwerpen zijn onder meer het beter benutten van parkeerfaciliteiten voor elektrische auto’s. Door bijvoorbeeld parkeerplekken van bedrijven in het weekend beschikbaar te stellen voor particulieren. Maar ook hoe ga je met afval om. Al met al: Er is veel duurzame ‘energie’ in het Paleiskwartier.

Foto: Brigit Laumen